Կոչական

341. Նախադասության ըրնդգծված բառերը հանի՛ր: Ի՞նչ է փոխվում (նախադասության արտահայտած միտք, ինչ–որ տեղեկություն, բառերի դասավորություն, այլ բառեր և այլն): Ի՞նչ կանվանես ընդգծված բառերը:

Շախմատի առաջին գիրքը տասնհինգերորդ դարում է գրվել՝    Իսպանիայի թագաժառանգի համար:
Այդ օրվանից մինչև այսօր, շախմատի բազմաթիվ գրքեր են հրատարակվել (ավելի քան հիսուն հազար անուն):
Դու ամեն ինչ գիտե՞ս ֆուտբոլի մասին:
Ֆուտբոլիստների շապիկների վրա, Վահե՛, 1937 թվականին են առաջին անգամ         համարներ գրել:
Ֆուտբոլիստներին պե՞տք են այդ համարներ:
Համարները, գրում են, որ հանդիսատեսներն ավելի լավ կողմնորոշվեն:

Երբ կոչականը կա ուրեմն ինչոր մեկին ուղված է, իսկ եթե կոչականը հանում ենք և չգիտենք թում ում ենք ասում։

342. Նախադասության ընդգծված բառերն ի՞նչ են ցույց տալիս: Նախադասությունների կետադրությանն ուշադրություն դարձրո՛ւ և փորձի՛ր բացատրել:

Եղիշե՛, այդ նամակն ինձ կտա՞ս կարդալու:
Հասմի՛կ, այս երկտողից.բացի ուրիշ բան չի՞ գրել:
Պետք է արտասանե՞ս, Նվա՛րդ:
Ո՞ւմ ես փնտրում այդպես, Արսե՛ն:
Գնանք, Խորե՛ն, քեզ ծանոթացնեմ Չարենցի հետ:
Բանաստեղծությունդ, սիրելի՛ս, անհաջող է ստացվել:

Նշված բառերը կոչվում են կոչականներ նրանք ցույց են տալիս ում մասին է այդ նախադասությունը։

343. Ընդգծված բառերը կոչականներ են: Այդ անունը բացատրի՛ր:

Կոչականը ցույց է տալիս թե ում ես ուղված։

344. Կետերի փոխարեն կոչականներ գրի՛ր:

Պապի՛կ, դինոզավրերն ինչո՞ւ են ոչնչացել:
Հայրի՛կ, դու քայլող մեքենա տեսե՞լ ես:
Նա իսկապե՞ս իր բնակարանը գազանանոցի է վերածել, Սարգի՛ս:
Մարդն ինչքա՞ն ժամանակ կարող է դիմանալ առանց խմելու, Մայրի՛կ:
Գիտե՞ս, Քույրի՛կ, ռոբոտներին էլ է օդ պետք:

345. Ա և Բ խմբերի նախադասություններում ընդգծված կոչականները համեմատի՛ր և տարբերությունների մասին գրի՛ր:

Ա. Եղբա՛յր, էսպես էլ բա՞ն կլինի:
Բ. Ա՛յ եղբայր, էսպես էլ բա՞ն կլինի:
Ա. Եվ դու խուսափո՞ւմ ես հարցի պատասխանը փնտրելուց, փիլիսոփա՛:
Բ. Եվ դու խուսափո՞ւմ ես հարցի պատասխանը փնտրելուց, իմսատո՛ւն փիլիսոփա:
Ա. Լավ կլիներ, չէ՞, որ փչովի մեքենա ունենայինք, գյուտարա՛ր, ավտոտնակ էլ պետք չէր լինի:
Բ. Լավ կլիներ, չէ՞, որ փչովի մեքենա ունենայինք, պարո՛ն գյուտարար,            ավտոտնակ էլ պետք չէր լինի:

Ա խմբում շեշտը դրված է կոչականի վրա, իսկ Բ խմբում շեշտը դրված է ածականի վրա։

346. Ընդգծված կոչականները բառակապակցություններ դարձրո՛ւ (լրացումներ ավելացրո՛ւ) և փոխի՛ր շեշտի տեղը:

            Օրինակ՝
Կարծես թե արդեն ամեն ինչ հասկանալի է, Անահի՛տ: – Կարծես թե արդեն ամեն ինչ հասկանալի է, բարի՛ Անահիտ:

Տղա՛, քեզ թվում է ֆուտբոլի մասին ամեն ինչ գիտե՞ս:
Փոքրի՛կ Տղա,քեզ թվում է ֆուտբոլի մասին ամեն ինչ գիտե՞ս:

Փոքրի՛կ, լեզուներ սովորելը շատ հետաքրքիր է:
Հտաքրքի՛ր փոքրի՛կ, լեզուներ սովորելը շատ հետաքրքիր է:

Ինձ այս նկարի ստեղծման մասին կպատմե՞ս, նկարի՛չ:
Ինձ այս նկարի ստեղծման մասին կպատմե՞ս, հիասքա՛նչ նկարիչ:

Շանդ պահի՛ր,. որ մոտ գամ, հովի՛վ.
Շանդ պահի՛ր,. որ մոտ գամ, Ա՛յ հովիվ.

Գիտե՞ս, ճամփո՛րդ, այդ կողմով գնալ չարժե, ոչ մի հետաքրքիր բան չկա:
Գիտե՞ս, խելա՛ցի ճամփորդ, այդ կողմով գնալ չարժե, ոչ մի հետաքրքիր բան չկա:

Իզուր չէիք եկել, երեխանե՛ր, երեկոն լավ անցավ:
Իզուր չէիք եկել, ուժե՛ղ երեխաներ, երեկոն լավ անցավ

347 Նախադասություններ կազմի՛ր՝ տրված բառերն ու բառակապակցությունները գործածելով որպես կոչականներ:

Բարի՛ մարդիկ, հարգելի՛ ծնողներ, ի՛մ հեռատես ընկեր, անտառի՛ ծառեր, ա՛յ             կամակոր աղջիկ:
Բարի՛ մարդիկ ,շնորհակալ եմ ,որ ինձ օգնեցիք։
Հարգելի՛ ծնողներ, ուրախ ենք ,որ եկաք մեր համերգին։
Ի՛մ հեռատես ընկեր տեսնում ես այդ արձանը։
անտառի՛ ծառեր  Լավ ջրվել ե՞ք
ա՛յ կամակոր աղջիկ ,հոսով եմ հասար քո երազանքին։

Ուշադիր կարդա ընդգծիր այն հատվածները, որոնք արդեն դու գիտեիր, չմացածդ սովորիր։

Նախադասությունն արտահայտվում է բառով կամ բառերի կապակցությամբ և ավարտուն միտք է հաղորդում: Նախադասությունն ավարտվում է վերջակետով:
Նախադասության գլխավոր անդամներն են ենթական և ստորոգյալը: Ենթական պատասխանում է ո՞վ, ովքե՞ր, ի՞նչ(ը), ինչե՞ր(ը) հարցերին: Դա այն առարկան է, որին ստորոգյալի միջոցով որևէ հատկանիշ է վերագրվում: Ստորոգյալը ցույց է տալիս հատկանիշ և այն վերագրում (ստորոգում) է ենթակային: Պատասխանում է ի՞նչ է անում, ի՞նչ է լինում, ի՞նչ արեց, ի՞նչ եղավ, ո՞վ է, ի՞նչ է ինչպիսի՞ն է և նման այլ հարցերի:
Պարզ համառոտ նախադասությունը կազմված է միայն գլխավոր անդամից կամ անդամներից:
Պարզ ընդարձակ նախադասությունը կազմված է գլխավոր անդամներից (անդամից) և նրանց միտքը լրացնող այլ անդամներից (լրացումներից):
Նախադասության բազմակի անդամները (նույն անդամի հետ կապված, նույն հարցին պատասխանող անդամները) իրարից տրոհվում են ստորակետով, իրար միանում են ու, և, կամ, նաև, և՛… և՛, թե՛… թե՛, կա՛մ… կա՛մ, ո՛չ… ո՛չ և նման բառերով (շաղկապներով):
Կոչականը այն անձը կամ առարկան է, որին դիմում է խոսողը: Կոչականի վրա դրվում է շեշտ: Եթե կոչականը լրացում ունի, շեշտն անցնում է լրացման վրա: Կոչականն իր լրացումներով նախադասության մյուս անդամներից տրոհվում է ստորակետով:

1.Прочитайте текст. Подумайте и скажите, когда происходит действие? Выпишите сочетания и поставьте вопрос. Образец: Мурка любит (что делает?)

Моя Мурка очень странная кошка. Мурка любит сладкий мёд. Мама стоит у окна и наблюдает за ней. Мурка греется на солнце. Вдруг кошка чует запах мёда. Мурка открывает зелёные глаза и идёт к улью. Сластёна суёт мордочку в улей. И вдруг раздаётся громкий кошачий бежит в кусты. А за ней летят пчёлы.

Странная кошка. (какая ?)

Сладкий мёд. – (какой ?)

Мурка греется. – (что делает ?)

Чует запах. – (что делает ?)

Зелёные глаза – (какие ?)

2.Перепишите текст, заменяя форму множественного числа существительного СЛОНЫ на форму единственного числа.

 Слоны — умные животные. Их учат, и они делают всякую работу: брёвна таскают, землю копают, воду носят. Они даже гулять с детьми ходят и смотрят, чтобы детей никто не обидел.

Слон – умное животное. Его учат, и он выполняет всякую работу: носит бревно, копает землю, носит воду. Он даже гуляет с их ребенком и следит, чтобы никто не причинил ему вреда.

3.Прочитайте. В каждом ряду найдите четвёртый лишнее слово и подчеркните его.

1. молчу, кричу, стоять, рисую; 2. обещаешь, стучишь, кричишь, видит; 3. звенит, свистит, говорю, мешает; 1. читают, удивляет, идут, плачут.

4.Прочитайте текст. Определите, когда происходило действие. Выпишите слова, которые отвечают н вопрос что делал? Задайте к ним вопросы. Образец: улыбался (что делал?)

Улыбался весёлый апрель. В лесу и в поле всё гудело, прыгало, жужжало. От шума проснулся подснежник. Он встал на тонкую ножку. Красивым был первый весенний цветок! Солнце взглянуло на землю и растопило лёд. Отовсюду побежали весёлые ручейки.

Гудело, прыгало, жужжало. – (что делало?)

Проснулся. – (что сделал?)

Встал. – (что сделал?)

Взглянуло – (что сделало?)

Растопило – (что сделало?)

5.Впишите окончания глаголов. Устно определите время глаголов.

Наступила ранняя весна. Весело засияло солнце. Проснулся дремучий лес. Птички свили гнёзда. Белка выбрала высокое дерево и сделала из листьев и травки тёплый домик. Скоро у белки появилась семья — маленькие слепые бельчата.

1. Առյուծի քաշը կարող է հասնել 350 կգ։

2. Առյուծների կյանքի միջին տևողությունը 14-16 տարի է։

3. Առյուծները շատ են սիրում քնել։

4. Առյուծները միմյանց նկատմամբ ընկերասեր են։

5. Առյուծը կարողանում է մռնչալ 2 տարեկանից։

6. Առյուծը չափահաս է դառնում 2 տարեկանից։

7. Հասուն առյուծի մռնչոցը կարող է լսվել 10 կմ վրա։

8. Առյուծները որս են անում նտին, քաանի որ նրանց տեսողությունը մթին 7 անգամ ավելի ուժեղ է մարդու տեսողությունից։

9. Առյուծը ունի հզոր 30 ատամ բայց չի օգտագործում ծամելու համար, քանի որ նրանք միանգամից ուտելիքը կուլ են տալիս։

10. Առյուծները ծնվում են կույր և շատ փոքր, մոտ 1,5 կգ քաշով։

1. Առյուծների քաշը ամենաշատ քանի կգ կարող է հասնել։
2. Առյուծներիը քանի տերեկանում կաղ են մռնչալ։
3. Առյուխները քանի ատամ ունեն։
4. Առյուխները ամենաշատը քանի տարի կարող են ապրել։
5. Գտեք համացանցից հետաքրքիր փաստեր ցանկացած կենդանու մասին։

Paul was a very rich man, but he never spent any of his
money. He was scared that someone would steal it. He
pretended to be poor and wore dirty old clothes. People
laughed at him, but he didn’t care. He only cared about his
money.
One day, he bought a big lump of gold. He hid it in a hole by a tree. Every night, he wentto the hole to look at his treasure. He sat and he looked. ‘No one will ever find my gold!’
he said.
But one night, a thief saw Paul looking at his gold. And when Paul went home, the thief
picked up the lump of gold, slipped it into his bag and ran away!
The next day, Paul went to look at his gold, but it wasn’t there. It had disappeared! Paul
cried and cried! He cried so loud that a wise old man heard him. He came to help. Paul
told him the sad tale of the stolen lump of gold. ‘Don’t worry,’ he said. ‘Get a big stone
and put it in the hole by the tree.’
‘What?’ said Paul. ‘Why?’
‘What did you do with your lump of gold?’
‘I sat and looked at it every day,’ said Paul.
‘Exactly,’ said the wise old man. ‘You can do exactly the same with a stone.’
Paul listened, thought for a moment and then said, ‘Yes, you’re right. I’ve been very silly.
I don’t need a lump of gold to be happy!’

1․ Ինչո՞ւ էր Չալանկը ամռան օրերին տանջվում ճանճերից։
Որովհետև Չալանկի ականջները և պոչը փոքր ժամանակ կտրել են և նա չէր կարողանում ճանճերին քշել։
2․ Փորձիր հիշել շան հետ կապված որևէ հետաքրքիր պատմություն և համառոտ գրել դա։
Չալանկը տարբեր մարդկանց վրա հաչում էր տարբոր ձևերով, օրինակ՝ մուրաացկանների վրա հաչում էր հատընդհատ, իսկ քյոխվի կամ գզրի վրա երկու բերան հաֆ։
3․ Բնութագրեք պատմվածքի շանը, խոսքը հիմնավորիր տեքստից հատվածներով։
Չալանկը մի սև, բրդոտ շուն էր, կուրծքն ու վիզը ճերմակ՝ հեռվից կարծես սպիտակ վզկապ լիներ։ Նրա ականջներն ու պոչը կտրած էին։ Նա մարդկանց վրա հաչում էր տարբեր ձևերով․ մուրացկանների վրա հատընդհատ, անծանոթների վրա կասկածանքով։

4․ Տեքստից դուրս գրեք անձնանիշ և իրանիշ 5-ական գոյականներ, դրանք դրեք գործիական հոլովով։
Իրանիշ – Ականջ, պոչ, փայտ, բակ, երեկո։
Անձնանիշ – Մուրացկան, մարդ, քյոխվա, գզիր, մայր։
5․ Տեքստում գտեք 1-ին, 2-րդ և 3-րդ դեմքով գործածված եզակի թվով դերանուններ, դրանք դարձրեք հոգնակի։

Ես – մենք
Դու – դուք
Նա – նրանք

338. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ փակագծում տրված հարցին պատասխանող բառեր գրելով կետերի փոխարեն:

Ո՛չ գայլը, ո՛չ նապաստակ, ո՛չ էլ արջը չեն խաբի աղվեսին, նա բոլորից էլ խորամանկ է: (ինչե՞րը)
Հեռախոսը, ուտելիքը, վերմակը ու ջուրը վերցրինք ու ճամփա ընկանք: (ինչե՞րը)
Մի գիշերում ամբողջ անտառը լցվեց ձյունով, անձրևով և տերևներով: (ինչերո՞վ)
Դպրոցում, գործարանում կամ բակում պետք է փնտրեք: (որտե՞ղ)
Աննան, Տիգրանը, Լիլիթը ու Եվան պիտի գտնեն գանձը: (ովքե՞ր)

339. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ փակագծում տրված հարցին պատասխանող մի քանի բառ կամ բառակապակցություն ավելացնելով: Դրանք և, ու, կամ բառերով կապի՛ր կամ ստորակետով բաժանի՛ր:

            Օրինակ՝
Նա շատ է ճամփորդել: (ինչո՞վ) – Նա գնացքով, նավով ու օդանավով շատ է ճամփորդել:
Օդում տեսավ թռչյուններ , ագռավներ ու ծիծեռնակներ։ (ինչե՞ր)
Բազմագույն ու բազմաբույր ծաղիկներ կան այգում, դաշտում։ (որտե՞ղ)
Հինգ րոպե առաջ դուրս եկան ընկերուհիներս։ (ովքե՞ր)
Վաղուց դեղին են ծառերը: (ինչե՞րը)

340. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ փակագծում տրված հարցին պատասխանող մի քանի բառ կամ բառակապակցություն ավելացնելով: Դրանք և, ու, կամ բառերով կապի՛ր կամ ստորակետով բաժանի՛ր:
Այդ անգամ բազմաթիվ երեխաներ ներկայացմանը ներկա եղան:
Փորձարարը օգնականներին խնդրեց, որ մոտենան:
Պսպղուն մետաղը ինձ շատ էր զարմացրել:
Մաթեմատիկան դժվար գիտություն է:
Այսօր երեկոյան հանդիպում եմ նրան ու ինձ հետաքրքրող հարցեր տալիս:
Դպրոցում ես շատ բան իմացա դրանց մասին:

341․ Կանաչով նշիր ենթական, դեղինով ստորոգյալը, առանձնացրու ենթակային լրացնող բառերը և ստորոգյալին լրացնող բառերը։

Հեռավոր անտառում ապրում էր մի ծեր կախարդ։
Կանաչ – կախարդ – լրացում – ծեր։
Դեղին – ապրում էր – լրացում -անտառում։

Երգի հնչյունները հասնում էին մինչև փողոցի վերջի տներին։
Կանաչ – երգի – լրացում – հնչյունները։
Դեղին – հասնում էին – լրացում – փողոցի տներին։

Լուսաբացին զինվորների խումբը մոտեցավ լքված քաղաքի դարբասներին։
Կանաչ – զինվորների – լրացում – լուսաբացին։
Դեղին – մոտեցավ – լրացում – դարբասներին։

Շոգից ծաղիկների տերևները թոշնել էին։
Կանաչ – ծաղիկների – լրացում – շոգից։
Դեղին – թոշնել – տերևները։