13

Էսպես երգով,
Զոռով-զորքով
Գոռ Կոզբադին մըտավ Սասուն.
Օհան լըսեց՝ կապվեց լեզուն։
Աղ ու հացով,
Լաց ու թացով
Առաջն ելավ,
Խընդիրք արավ.
— Ինչ որ կուզես՝ առ, տա՛ր, ամա՛ն.
Վարդ աղջիկներ, կանայք Սասման,
Դառը դադած դեղին ոսկին,
Միայն թե գըթա մեր խեղճ ազգին,
Մի՛ կոտորիր, մի՛ տար մահու,
Վերև՝ աստված, ներքևը՝ դու…
Ասավ, բերավ շարան-շարան
Վարդ աղջիկներ, կանայք Սասման։
Ու Կոզբադին կանգնեց, ջոկեց,
Մարագն արավ, դուռը փակեց,
Քառսուն կույս աղջիկ, սիրուն, արմաղան,
Քառսուն կարճ կընիկ, որ երկանք աղան,
Քառսուն էլ երկար, որ ուղտեր բառնան,
Մըսրա Մելիքին ղարավաշ դառնան։
Դեզ-դեզ կիտեց դեղին ոսկին.
Սև սուգ կալավ հայոց ազգին։

Համբավը տարան Մըսրա Մելիքին.
— Հապա՜ չես ասիլ՝ Դավիթը կրկին
Հոր վանքը շինել, իշխան է դառել,
Դու օխտը տարվան խարջը չես առել։
Մելիք զայրացավ.
— Գընացե՛ք, ասավ,
Բադին, Կոզբադին,
Սյուդին, Չարխադին,
Սասմա քար ու հող տակն ու վեր արեք,
Իմ օխտը տարվան խարաջը բերեք։
Քառսուն կույս աղջիկ բերեք արմաղան,
Քառսուն կարճ կընիկ, որ եկանք աղան,
Քառասունն էլ երկար, որ ուղտեր բառնան,
Իմ տանն ու դըռան ղարավաշ դառնան։
Ու Կոզբադին առավ զորքեր.
— Գըլխի՛ս վըրա, ասավ, իմ տեր.
Գընամ հիմի քանդեմ Սասուն,
Կանայք բերեմ քառսուն-քառսուն,
Քառսուն բեռնով դեղին ոսկի,
Տեղը ջընջեմ հայոց ազգի։
Ասավ, Մըսրա աղջիկ ու կին
Պար բըռնեցին ու երգեցին.
Մեր Կոզբադին գընաց Սասուն,
Կանայք բերի քառսուն-քառսուն,
Քառսուն բեռնով ոսկի բերի,
Մեր ճակատին շարան շարի,
Կարմիր կովեր բերի կըթան՝
Գարնան շինենք եղ ու չորթան։
Ջա՛ն Կոզբադին, քաջ Կոզբադին,
Սասմա Դավթին զարկեց գետին։
Ու Կոզբադին փըքված, ուռած,
— Շնորհակալ եմ, քո՛ւյրեր, գոռաց,
Մինչև գալըս դեռ համբերեք,
Էն ժամանակ պիտի պարեք…

14
Էսպես երգով,
Զոռով-զորքով
Գոռ Կոզբադին մըտավ Սասուն.
Օհան լըսեց՝ կապվեց լեզուն։
Աղ ու հացով,
Լաց ու թացով
Առաջն ելավ,
Խընդիրք արավ.
— Ինչ որ կուզես՝ առ, տա՛ր, ամա՛ն.
Վարդ աղջիկներ, կանայք Սասման,
Դառը դադած դեղին ոսկին,
Միայն թե գըթա մեր խեղճ ազգին,
Մի՛ կոտորիր, մի՛ տար մահու,
Վերև՝ աստված, ներքևը՝ դու…
Ասավ, բերավ շարան-շարան
Վարդ աղջիկներ, կանայք Սասման։
Ու Կոզբադին կանգնեց, ջոկեց,
Մարագն արավ, դուռը փակեց,
Քառսուն կույս աղջիկ, սիրուն, արմաղան,
Քառսուն կարճ կընիկ, որ երկանք աղան,
Քառսուն էլ երկար, որ ուղտեր բառնան,
Մըսրա Մելիքին ղարավաշ դառնան։
Դեզ-դեզ կիտեց դեղին ոսկին.
Սև սուգ կալավ հայոց ազգին։

15

Հե՜յ, ո՞ւր ես, Դավի՜թ, հայոց պահապան,
Քարը պատըռվի-դո՛ւրս արի մեյդան։
Քանդած հոր վանքը որ շինեց նորից,
Ցած իջավ Դավիթ Մարութա սարից,
Ժանգոտած, անկոթ մի շեղբիկ գըտավ,
Գընաց՝ պառավի շաղգամը մըտավ։
Պառավն էր. եկավ՝ անե՜ծք, աղաղա՜կ.
— Վա՜յ, խելա՛ռ Դավիթ, շաղգամի տեղակ
Դու կըրակ ուտես, ցավ ուտես, ասավ,
Քու աչքն աշխարքում մենակ ի՞նձ տեսավ.
Թե կըտրիճ ես դու, աղեղդ ա՛ռ գընա՛,
Քու հոր աշխարքին տիրություն արա՛,
Դանդալոշ Դավիթ. ղըրկել է հըրեն,
Եկել են Սասմա քաղաքի վըրեն
Բադին, Կոզբադին,
Սյուդին, Չարխադին,
Թալան են տալիս բովանդակ Սասուն.
— Ի՞նչ ես, ա՛յ պառավ, էլ ինձ անիծում.
Ցույց տուր մի տեսնեմ — որտե՞ղ են ուզում։
— Որտեղ են ուզում… Մահըս տանի քե՜զ.
Դո՛ւ պետք է էն հոր զավակը լինե՜ս…
Եկել ես՝ էստեղ շաղգամ ես լափում…
Ոսկին Կոզբադին ձեր տանն է չափում,
Աղջիկներ ջահել մարագն են լըցրած․․․
Շաղգամը թողեց Դավիթ ու գնաց։
Տեսավ՝ Կոզբադին իրենց տան միջին,
Թափում է ոսկին կիտած առաջին,
Սյուդին, Չարխադին պարկերն են բըռնել,
Ձենով Օհանն էլ շըլինքը ծըռել,
Կանգնել է հեռու, ձեռները ծոցին։
Տեսավ, աչքերը արնով լըցվեցին։
— Վե՛ր կաց, Կոզբադին, հեռո՛ւ կանգնիր դու,
Իմ հոր ոսկին է — ես եմ չափելու։
— Կոզբադին ասավ. — Է՜յ, Ձենով Օհան,
Կըտաս — տո՛ւր խարջը էս օխտը տարվան,
Թե չէ՝ կըգնամ, միրուքըս վըկա,
Մըսրա-Մելիքին կը պատմեմ, կըգա,
Ձեր Սասմա երկիր քար ու քանդ կանի,
Տեղը կըվարի, բոստան կըցանի։
— Կորե՛ք, անզգամ դուք Մըսրա շներ,
Բա չե՞ք իմացել դուք Սասմա ծըռեր…
Մեռա՞ծ եք կարծում դուք մեզ, թե՞ շըվաք,
Կուզեք մեր երկիր դընեք խարջի տա՜կ…
Բարկացավ Դավիթ, չափը շըպըրտեց,
Տըվավ Կոզբադնի գըլուխը ջարդեց,
Չափի փըշրանքը պատն անցավ, գընաց,
Մինչև օրս էլ դեռ գընում է թըռած։
Ու ելան՝ թափած ոսկին թողեցին,
Հայոց աշխարքից փախան գընացին
Բադին, Կոզբադին,
Սյուդին, Չարխադին։

Առաջադրանքներ

1. Դեղինով նշված բառերի բացատրությունները բառարանի օգնությաբ գրեք և սովորեք անգիր։
   օխտը – յոթ
   խարջը – ծախս
   արմաղան – հազվագյուտ
   եկանք – չեկանք
   ղարավաշ – աղախին
   Գոռ – հպարտ
   կիտած – կուտակած
   շըլինքը – վիզ
   չափը –  չափման միավոր
   
2. Մոխրագույնով նշված արտահայտությունները բացատրեք՝ օգտվելով տեքստից։
   Գըլխի՛ս վըրա – Մեկի համար շատ պատվելի՝ հարգելի՝ սիրելի լինել, մեկի հարգանքին՝
   ծառայությանը՝ հյուրընկալությանն արժանի լինել:
   Տեղը ջընջեմ հայոց ազգի – հայ ազգին վերացնելու
   Օհան լըսեց՝ կապվեց լեզուն – Օհանը լսեց պապանվեց
   Դառը դադած դեղին ոսկին – Չարչարանքով վաստակել
   մի՛ տար մահու – Մեր ազգին մի սպանի
   Սև սուգ կալավ հայոց ազգին – Սուգը կապեց հայոց ազգին:
   շաղգամը մըտավ – աղկամը կերավ
   
3. Ինչո՞ւ Մսրա Մելիքը բարկացավ և ի՞նչ արեց։
   Մըսրա Մելիքը իմանում է, որ Դավիթը վանք վերակառուցել է և իշխան է դարձել։ Նա բարկանում է և հրամայում է, որ գնան Սասունը քանդեն յոթ տարվա ծախսը հավաքեն, իսկ կանանց որպես աղախին բերեն իր մոտ։
   
4. Քո կարծիքով ինչո՞ւ Ձենով Օհանը միանգամից համաձայնեց թշնամուն տալ այն, ինչ ուզում էր։
   Ձենով Օհանը վախեցավ, որ թշնամին կվերացնի հայ ազգին և համաձայնվեց տալ այն ամենը, ինչ նրանք ուզում են։
   
5. Ճի՞շտ վարվեց Դավիթը, երբ Մսրա Մելիքի հարկահաններին վռնդեց Հայոց աշխարհից։ Պատասխանդ պատճառաբանիր։
   Դավիթը ճիշտ վարվեց, որ վռնդեց թշնամուն քանի, որ այդ տարածքը պատկանում էր հայերին և թշնամին ուզում էր զավթել այն։
   
6. Ի՞նչ նմանույթուններ ես տեսնում պոեմի այս հատվածի և մեր իրականության միջև։
   Նմանությունն այն է, որ թշնամին նորից եկել և ուզում է զավթել մեր տարածքները, բայց ցավոք մեր օրերում չկա Դավիթ

107. Արմատիկրկնությամբկազմված, գծիկով գրվող բարդ բառերգրի´ր:

Օրինակ՝
շուտ-շուտ, երբեմն-երբեմն:
Մեկ-մեկ
արագ-արագ
կամաց-կամաց
զգույշ-զգույշ
տաք-տաք
սառը-սառը
խումբ-խումբ
շատ-շատ
քիչ-քիչ
կես-կես

108. Տրվածարմատներիկրկնությամբբառերկազմի՛ր (արմատներիմեջի՞նչփոփոխությունէկատարվում):

Օրինակ՝
Փալաս-փուլուս:

Աման-չաման, մարդ-մուրդ, պարապ-սարապ, պակաս-մակաս, մանր-մունր, փոքր-մոքր, ոլոր-մոլոր, սուս-փուս:

109. Տրվածարմատներիկրկնությամբբառերկազմի՛ր: Բառերիմեջայդարմատներիգրությաննուշադրությունդարձրո՛ւ:

Օրինակ՝
ճըռ – ճռճռալ, ճռճռոց:

Մըռ-մռմռալ, մռմռոց, հըռ-հռհռալ, հռհռոց, չըռ-չռչռալ, չռչռոց, կըռ-կռկռալ, կռկռոց, դըռ-դռդռալ, դռդռոց:

111. Անջատգրվողբարդբառերի (հարադրությունների) իմաստներնարտահայտի՛րհոմանիշբառերով:

Պար գալ-պարել, զրույց անել-զրույցել, խաղ անել-խաղալ, թույլ տալ-թողնել, ման գալ-գտնել, հաց ուտել-նախաճաշել, քուն մտնել-քնել, դաս անել-սովորել:

115. Տրվածբաղադրյալբառերիիմաստներնարտահայտի՜րբառակապակցություններով:

Օրինակ՝
դարավերջ – դարի վերջ,

Աշխատասենյակ – աշխատելու համար նախատեսված սենյակ:

Գառնարած- Գառներ արածեցնող, բարեսիրտ-բարի սրտով, չարամիտ- Չար մտքեր ունեցող, լեռնագագաթ-կատար, արագահոս- Արագ հոսող, հարթավայր-հարթացրած մաս, աստղագիտություն-ասոտղերի գիտություն, սրտիկ- Փոքրիկ՝ քնքուշ սիրտ, ծիրանենի- Վարդազգիների ընտանիքին պատկանող ծառ, որի պտուղն է ծիրանը:

116. Տրվածբաղադրյալբառերիիմաստներնարտահայտի՛րբառակապակցություններով:

Օրինակ՝
միաեղջյուր – մի եղջյուր ունեցող:

Վիպագիր-վեպ-գրող, մեծագլուխ-մեծ գլուխ ունեցող, սրընթաց-սուր ընթացող, երկերեսանի-երկու երես ունեցող, զբոսայգի-զբոսնելու այգի, սրամիտ-սուր մտածող, հեռուստացույց-հեռուտատեսություն ցույց տվող, պահարան-պահելու վայր, Հայաստանցի-Հայաստանի բնակիչ:

Ուշադիր կարդա, հասկացիր և սովորիր

Արմատը բաղադրիչների չբաժանվող, բառի հիմնական իմաստն արտահայտող մասն է:
Արմատից կամ բառից նոր բառ կազմող մասնիկը ածանց է:
Արմատներն իրար կապող ա մասնիկը կոչվում է հոդակապ:
Միայն մեկ արմատից կազմված բառերր պարզ են:
Բաղադրիչներից (արմատ, ածանց) կազմված բառերը բաղադրյալ են:

4

Жила девочка Женя. Однажды мама послала её в магазин за баранками. Женя купила семь баранок: две для папы, две для мамы, две баранки для себя и одну для братика Павлика. Взяла Женя связку баранок и пошла домой. Идёт она, по сторонам смотрит. А в это время незнакомая собака подошла сзади и съела все баранки. Когда Женя заметила, было уже поздно. Собака доедала последнюю маленькую баранку.
– Ах, вредная собака ! – закричала Женя и погналась за ней.
Женя бежала, бежала, но собаку она не догнала, только заблудилась. А место совсем незнакомое. Испугалась Женя и заплакала. Вдруг, откуда ни возьмись, старушка:
– Девочка, девочка, почему ты плачешь?

Женя рассказала, что с ней случилось. Старушка пожалела Женю, привела её в свой садик и говорит:
– Ничего, не плачь, я тебе помогу.
Правда, баранок у меня нет, но у меня в садике растёт один цветок. Он называется „цветик-семицветик”. Этот цветок всё может. Я подарю тебе цветик-семицветик,
и он всё сделает. Старушка сорвала очень красивый цветок и дала его девочке Жене.
Цветок был похож на ромашку. У него было семь лепестков: жёлтый, красный, зелёный, синий, оранжевый, фиолетовый и голубой.
– Этот цветок не простой, – сказала старушка. – Он может исполнить всё, что ты захочешь. Для этого надо оторвать один лепесток, бросить его и сказать:
Лети, лети, лепесток,
Через запад на восток,
Через север, через юг,
Возвращайся, сделав круг.
Лишь коснёшься ты земли –
Быть по-моему вели.

Женя вежливо поблагодарила старушку и вышла из садика. Она хотела вернуться домой, но не знала как. Девочка хотела уже заплакать, но вспомнила про цветик-семицветик. Она быстро оторвала жёлтый лепесток, бросила его и сказала волшебные слова, которым научила её старушка. А потом добавила: „хочу, чтобы я была дома с баранками”.
Не успела она это сказать, как очутилась дома, а в руках – связка баранок.
лепесток – ծաղկաթերթ                                север – հյուսիս
запад – արևմուտք                                         юг – հարավ
восток – արևելք                                             очутиться – հայտնվել

Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.
1. Что Женя купила в магазине?
Баранки.
2. Кто съел баранки?
Собака.
3. Как Женя очутилась в незнакомом месте?
Когда бегала за собакой
4. Кто подарил Жене цветок?Каким был цветок?
Старушка этот цветок был волшебным:
5. Какое первое желание Жени исполнил цветик-семицветик?
Пойти домой с баранками
Согласны ли вы с тем, что…
1. Однажды мама послала Женю за хлебом.
Нет
2. Собака съела все баранки.
Да.
3. Женя догнала собаку и отобрала у неё баранки.
Нет.
4. Старушка не помогла Жене.
Нет.
5. Цветок был похож на розу.
Нет.

Продолжите предложения, используя данные ниже слова.
1. В булочной можно купить булочки, баранки, гату, кекс, торт.
2. В цветочном магазине можно купить ромашки, Розы, тюльпаны.
3. В книжном магазине продаются книги, учебники, альбомы, тетради, колокольчики.
Слова для справок: книги, баранки, печенье, гата, ромашки, розы,
тюльпаны, альбомы, тетради, учебники, кекс, торт, колокольчики.
Подберите антонимы к выделенным словам.
Продавать баранки-купить баранки; посадить цветок-оторвать цветок; войти в садик-уходить из садика; забыть правило-вспомнить правило; отдать книгу-забрать книгу.

Напишите в нужной последовательности.
1. Мама послала Женю в магазин за баранками.
2. Женя заблудилась, испугалась и заплакала.
3. Старушка пожалела девочку и привела её в свой садик.
4.Она сорвала очень красивый цветок и дала его Жене.
5. Женя поблагодарила старушку и вышла из садика.